Xơ vữa động mạch là tình trạng hẹp lòng các động mạch trong cơ thể do quá trình lắng đọng các chất béo, chất thải của tế bào và canxi ở trong thành động mạch. Động mạch là những mạch máu được xem như những ống dẫn mang máu từ tim đến những phần còn lại của cơ thể. Xơ vữa động mạch là quá trình phức tạp, diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng, có thể bắt đầu vào thời thơ ấu và tiến triển dần theo tuổi. Các yếu tố nguy cơ thường gặp của xơ vữa động mạch là lớn tuổi, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, hút thuốc lá, ít vận động thể lực, tiền sử gia đình bị bệnh tim mạch…
Hình minh họa
Xơ vữa động
mạch có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe và là một trong những nguyên nhân
chính gây các bệnh tim mạch và đột quỵ não. Tuy
nhiên theo các chuyên gia khoảng 80% đột quỵ có thể phòng ngừa được bằng cách thay đổi lối sống, duy trì cân nặng lý tưởng, kiểm
soát huyết áp, mỡ máu và đường huyết và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ có
thể bảo vệ não của bạn giảm nguy cơ đột quỵ do xơ vữa động mạch. Sau đây là một số biện pháp phòng ngừa xơ vữa động mạch
Có chế độ ăn khoa học, lành mạnh
Chế độ ăn lành mạnh có thể giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, kiểm soát huyết áp,
đường huyết, mỡ máu và cân nặng. Cần ăn nhiều rau quả (200 gram/ngày), trái cây
tươi (200 gram/ngày) và ngũ cốc mỗi ngày, chọn thức ăn nhiều chất xơ, ăn nhiều
cá (ít nhất 1-2 lần/tuần). Hạn chế chế độ ăn nhiều chất béo bằng cách giảm sử
dụng mỡ động vật, sữa béo nguyên kem, phủ tạng động vật (gan, thận, óc, lá lách
…), thức ăn chiên rán sẵn, thức ăn nhanh…
Cần hạn chế
các thực phẩm có lượng muối ăn cao, lượng muối hàng ngày được khuyến cáo dưới 6
gram/ngày (tương đương một muỗng nhỏ). Thực hiện chế
độ giảm muối bằng cách hạn chế sử dụng thức ăn chế biến sẵn, hạn chế chấm
thêm nước chấm như: nước mắm,
nước tương khi ăn.
Không hút thuốc lá
Theo nghiên
cứu thuốc lá có mối liên quan đến xơ vữa động mạch. Nên ngưng hút thuốc lá là
biện pháp hiệu quả nhất và ít tốn kém nhất để ngăn ngừa tiến trình xơ vữa động
mạch. Cần quyết tâm bỏ hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc lá nếu không phải là
người hút thuốc.
Hạn chế rượu, bia
Uống nhiều
bia rượu có thể làm tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu từ đó làm hình thành các
mảng xơ vữa động mạch. Mỗi người không nên uống quá 2 đơn vị rượu mỗi ngày đối
với nam và 1 đơn vị rượu đối với nữ. Điều đó có nghĩa một ngày nam giới không
nên uống quá 2 lon bia hoặc 300 ml rượu vang hoặc 60 ml rượu mạnh; còn nữ giới
thì không uống quá một nửa số lượng đó.
Tập thể dục thường xuyên
Hoạt động thể
dục giúp cải thiện cân nặng, huyết áp, mỡ máu và đường huyết, từ đó giảm xơ vữa
động mạch. Mỗi người cần
vận động cường độ trung bình ít nhất 150 phút mỗi tuần (30 phút mỗi ngày, ít
nhất 5 ngày mỗi tuần). Có thể chọn lựa chế độ luyện tập phù hợp với khả năng
gắng sức của mình, bắt đầu từ các hoạt động cơ bắp như đi bộ nhanh. Ngoài lợi
ích về thể chất, tập thể dục đều đặn thường xuyên sẽ giúp tự tin hơn và có
trạng thái tinh thần tốt hơn.
Kiểm soát cân nặng lý tưởng
Béo phì làm
gia tăng tiến trình xơ vữa động mạch và mắc các bệnh như: tăng huyết
áp, đái tháo đường, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Nếu thừa cân, béo phì, cần giảm
cân bằng chế độ ăn thích hợp, hoạt động thể lực và đôi khi cần dùng thuốc theo
chỉ định của bác sĩ để đạt chỉ số khối cơ thể ở mức bình thường.
Kiểm soát huyết áp
Huyết áp tăng
cao dẫn đến tăng LDL - oxy hóa (mỡ máu xấu). Tăng huyết áp còn thúc đẩy quá trình
apoptosis của tế bào nội mạc mạch máu do tăng sản xuất angiotensin II, khiến tế
bào nội mạc không liền lạc và tạo điều kiện cho phân tử LDL - oxy hóa dễ
dàng đi vào lớp dưới nội mạc.
Nếu không
được kiểm soát tốt, tăng huyết áp có thể gia tăng 4-6 lần nguy cơ đột quỵ. Bệnh
nhân tăng huyết áp cần được giảm huyết áp xuống dưới trị số 140/90 mmHg bằng
cách dùng thuốc hạ áp và điều chỉnh lối sống như: giảm ăn mặn,
tập thể dục, không hút thuốc lá, tiết chế rượu bia, hạn chế căng thẳng, lo âu …
Kiểm soát đường huyết
Đái tháo
đường có thể gia tăng 2-4 lần nguy cơ đột quỵ. Bệnh nhân đái tháo đường cần
được kiểm soát đường huyết đạt mục tiêu bằng thuốc, chế độ ăn và vận động thể
lực. Nếu chưa mắc đái tháo đường, cần khám sức khỏe định kỳ để tầm soát đái
tháo đường.
Kiểm soát mỡ máu
Quá nhiều mỡ
xấu có thể làm tiến triển xơ vữa động mạch, dẫn đến đột quỵ và nhồi máu cơ tim.
Giữ các trị số mỡ máu của bạn trong giới hạn bình thường bằng chế độ ăn, tập
thể dục và thuốc hạ mỡ máu.
Xơ vữa động mạch có thể được ngăn ngừa hoặc trì hoãn bằng cách giảm các
yếu tố nguy cơ, trong đó bao gồm việc thực hiện lối sống lành mạnh. Người bệnh
cần áp dụng một chế độ ăn uống khoa học, giảm cân, hoạt động thể chất thường
xuyên và không hút thuốc để giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Một chế độ ăn uống
khoa học gồm: có rau củ quả, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, thịt nạc, thịt gà bỏ da, hải
sản và các sản phẩm từ sữa không béo hoặc ít béo; đồng thời hạn chế natri, đường
và ngũ cốc tinh chế cũng như chất béo rắn.
Mai Hoa