Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do vi rút dại gây ra, thường tác động lên hệ thần kinh. Người mắc bệnh dại do bị lây truyền vi rút dại qua vết cắn, cào, liếm của động vật bị dại như chó, mèo,… lên da bị tổn thương. Ở nước ta, chó là nguồn truyền bệnh dại cho người nhiều nhất chiếm 96 - 97% sau đó là mèo. Người phát bệnh dại 100% là tử vong.
Khi bị chó, mèo cắn phải khẩn trương đến ngay cơ sở y tế để tiêm vắc xin hoặc huyết thanh kháng dại
Bệnh dại là một trong số các bệnh truyền
nhiễm nguy hiểm gây dịch có số ca tử vong trên người cao nhất trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Theo báo cáo
của hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm Bộ Y tế, từ năm 2022 đến nay, bệnh dại
có xu hướng gia tăng, trong đó có nhiều tỉnh, thành phố có bệnh dại lưu hành
trong nhiều năm và có số ca tử vong do dại cao.
Từ đầu năm
2024 đến nay, tình hình bệnh dại gia tăng đột biến với 22 trường hợp tử vong,
cao hơn gấp đôi so với cùng kỳ 2023 (10 trường hợp). Trong đó nhiều
trường hợp là trẻ em dưới 5 tuổi, bị chó, mèo cắn ở vùng đầu, mặt, gây thương
tích nặng ở khu vực gần thần kinh trung ương.
Nguyên nhân chủ yếu gây
tử vong do bệnh dại trên người
Nguyên nhân
chủ yếu gây tử vong do bệnh dại trên
người là do người bị động vật nghi dại cắn không tiêm phòng kịp thời, nhận thức
của người dân về sự nguy hiểm của bệnh dại cũng như các biện pháp phòng bệnh
còn hạn chế. Bên cạnh đó, công tác quản lý đàn chó, mèo ở một số địa phương còn
lỏng lẻo; tỷ lệ chó, mèo nuôi được tiêm vắc xin phòng dại
còn thấp, chỉ đạt khoảng 50% tổng đàn dẫn đến gia tăng số ca bệnh dại trên động
vật.
Khi bị chó
cắn, vi rút dại từ động vật xâm nhập qua vết thương, đi theo đường dây thần
kinh ngoại vi (nó có ái lực với thần kinh, khi vào người thì tìm dây thần kinh
để bám vào) rồi lên não gây tổn thương tế bào thần kinh trung ương, dẫn đến tử
vong.
Thời gian ủ bệnh ở người thông thường là từ 1 - 3 tháng sau phơi nhiễm,
hiếm khi có trường hợp thời gian ủ bệnh ngắn dưới 9 ngày hoặc dài tới một vài
năm. Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào tình trạng nặng nhẹ của vết cắn, vị trí của
vết cắn có liên quan đến nơi có nhiều dây thần kinh, khoảng cách từ vết cắn đến
não, số lượng vi rút xâm nhập. Vết cắn càng nặng và gần thần kinh trung ương
thì thời gian ủ bệnh càng ngắn.
Các triệu trứng thường gặp của bệnh dại
Các triệu chứng
thường gặp của bệnh dại gồm: lo lắng, thay
đổi tính tình, kích thích, co cứng, run rẩy tay chân, co giật, sợ nước, sợ gió,
sợ ánh sáng, sùi bọt ở miệng hoặc có thể tê liệt. Tử vong do ngừng hô hấp,
ngừng tim, ngừng tuần.
Cách xử trí khi bị động vật bị dại, nghi dại cắn/cào
Để phòng tránh bệnh
dại khi bị súc
vật dại hoặc nghi dại cắn, nạn nhân phải rửa ngay vết thương bằng nước xà phòng
dưới vòi nước sạch chảy liên tục trong khoảng thời gian 10-15 phút và sát trùng
vết thương với cồn 70% hoặc cồn i ốt, hoặc các chất
sát khuẩn khác để làm giảm thiểu lượng vi rút dại tại vết cắn. Khi xử lý vết
thương do bị động vật cắn người dân cần chú ý không băng kín, không chà sát, không nặn máu làm dập nát thêm vết thương hoặc làm tổn
thương rộng hơn, tránh khâu kín ngay vết thương; Không chữa bệnh dại bằng Đông
y hay thuốc Nam. Đây là phương
pháp sơ cứu hiệu quả nhất để chống lại bệnh dại. Sau đó cần đưa ngay người bị
thương đến cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, điều trị vết
thương và tiêm vắc xin phòng dại
hoặc huyết thanh kháng dại theo tư vấn của bác sĩ càng sớm càng tốt, đúng và đủ
liều theo phác đồ điều trị. Việc khám và điều trị dự phòng dại bằng tiêm vắc xin và huyết thanh
kháng dại phải được thực hiện càng sớm càng tốt trong vòng 72 giờ sau khi bị
cắn.
Trong vòng 6 tháng sau tiêm vắc xin, người dân không sử dụng bất kỳ các
loại đồ uống có cồn như rượu, bia... đặc biệt có một số thuốc gây ảnh hưởng đến
quá trình hình thành kháng thể kháng vi rút dại của cơ thể, do đó trong thời
gian này khi đi khám chữa bệnh cần báo cho bác sỹ biết việc mình đang tiêm
phòng dại.
Bệnh dại rất nguy hiểm và có nguy cơ tử vong rất cao. Khi bị chó,
mèo cắn phải khẩn
trương đến ngay cơ sở y tế để tiêm vắc xin hoặc huyết thanh
kháng dại. Tiêm vắc xin phòng dại là biện
pháp hiệu quả và quan trọng để phòng, tránh bệnh
dại.
Mai Hoa