Không ít người lầm tưởng những biểu hiện như: mệt mỏi, sụt cân, trầm cảm nhẹ, rối loạn kinh nguyệt… là do căng thẳng hoặc tuổi tác, mà không ngờ rằng nguyên nhân có thể bắt nguồn từ tuyến giáp. Chính vì vậy, việc hiểu biết về cơ quan này và các bệnh lý liên quan sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong phòng bệnh và chăm sóc sức khỏe lâu dài. Sau đây là các bệnh lý phổ biến liên quan đến tuyến giáp.

Suy giáp (hypothyroidism)

Suy giáp là tình trạng tuyến giáp hoạt động kém, không sản xuất đủ lượng hormone cần thiết. Hậu quả là quá trình trao đổi chất trong cơ thể bị chậm lại. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi dai dẳng, buồn ngủ nhiều, dễ tăng cân không kiểm soát, da khô, rụng tóc, trầm cảm nhẹ, nhịp tim chậm và thường xuyên táo bón.

Ở phụ nữ, suy giáp còn có thể gây rối loạn kinh nguyệt, khó có thai và ảnh hưởng đến sự phát triển trí não của thai nhi nếu xảy ra trong thai kỳ. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn tới biến chứng nặng như: phù niêm, rối loạn tim mạch, vô sinh và giảm chất lượng cuộc sống nghiêm trọng.

Cường giáp (hyperthyroidism)

Trái ngược với suy giáp, cường giáp xảy ra khi tuyến giáp sản xuất hormone quá mức, khiến quá trình trao đổi chất diễn ra nhanh chóng và mất kiểm soát. Người mắc cường giáp thường cảm thấy hồi hộp, tim đập nhanh, run tay, đổ mồ hôi nhiều, giảm cân nhanh, rối loạn giấc ngủ, khó chịu, cáu gắt và yếu cơ.

Cường giáp nếu kéo dài không điều trị có thể gây ra các biến chứng tim mạch như: rung nhĩ, suy tim và loãng xương. Một số trường hợp còn có biểu hiện lồi mắt, sợ ánh sáng và viêm mắt - đây là đặc trưng của bệnh basedow, một nguyên nhân tự miễn phổ biến gây cường giáp.

Bướu giáp (bướu cổ)

Bướu giáp là tình trạng tuyến giáp phình to, có thể lan rộng sang hai bên cổ. Bướu có thể lành tính hoặc ác tính. Nguyên nhân phổ biến nhất là do thiếu I ốt trong chế độ ăn. Ngoài ra, viêm tuyến giáp hoặc sự phát triển u nang, nhân tuyến giáp cũng có thể là thủ phạm.

Dù không phải lúc nào bướu giáp cũng ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp, nhưng nếu không điều trị, bướu có thể phát triển lớn, gây chèn ép khí quản, thực quản, gây khó thở, khó nuốt và ảnh hưởng tới giọng nói. Việc siêu âm tuyến giáp định kỳ giúp phát hiện sớm các bướu nhỏ trước khi chúng gây ra biến chứng.

Ung thư tuyến giáp

Dù là loại ung thư có tiên lượng tốt nhất trong các loại ung thư nội tiết, ung thư tuyến giáp vẫn tiềm ẩn nguy hiểm nếu không được phát hiện kịp thời. Ung thư tuyến giáp thường phát triển âm thầm, ít triệu chứng trong giai đoạn đầu. Dấu hiệu có thể gồm xuất hiện một khối u cứng ở cổ, thay đổi giọng nói, nuốt khó hoặc nổi hạch vùng cổ.

Đa số các trường hợp ung thư tuyến giáp được phát hiện khi siêu âm hoặc sinh thiết tuyến giáp. Việc điều trị bao gồm phẫu thuật, sử dụng I ốt phóng xạ và theo dõi hormone tuyến giáp suốt đời. Tỷ lệ sống sau 5 năm ở các trường hợp phát hiện sớm có thể lên đến 98 - 99%.

Những ai có nguy cơ cao mắc bệnh tuyến giáp?

Một số nhóm đối tượng cần đặc biệt quan tâm đến sức khỏe tuyến giáp bao gồm:

Phụ nữ trung niên (40 - 65 tuổi): Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh tuyến giáp cao gấp 5 - 8 lần nam giới, đặc biệt trong thời kỳ sau sinh, tiền mãn kinh hoặc có rối loạn nội tiết.

Người có tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người bị bệnh tuyến giáp, nguy cơ di truyền sẽ tăng lên rõ rệt.

Người sống ở vùng núi, vùng thiếu I ốt: Chế độ ăn không đủ I ốt làm tăng nguy cơ bướu cổ và các rối loạn tuyến giáp. Người từng điều trị xạ trị vùng đầu cổ có thể làm tổn thương tuyến giáp dẫn đến suy giáp hoặc hình thành khối u.

Người có bệnh tự miễn: Các bệnh như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, tiểu đường type 1 cũng dễ đi kèm rối loạn tuyến giáp.

Phòng ngừa và phát hiện sớm – Hành động thiết thực bảo vệ sức khỏe

1. Bổ sung i ốt hợp lý

I ốt là thành phần thiết yếu để tuyến giáp sản xuất hormone. Thiếu i ốt không chỉ gây bướu cổ mà còn ảnh hưởng đến trí tuệ, đặc biệt ở trẻ nhỏ. Cách đơn giản nhất để bổ sung i ốt là sử dụng muối i ốt trong bữa ăn hàng ngày. Ngoài ra, hải sản, rong biển, trứng và sữa cũng là nguồn cung cấp I ốt tự nhiên phong phú.

2. Khám sức khỏe định kỳ

Tuyến giáp có thể bị tổn thương mà không biểu hiện rõ ràng, vì vậy việc khám định kỳ là cách hiệu quả để phát hiện sớm. Đặc biệt, phụ nữ nên xét nghiệm TSH, FT4, FT3 để chẩn đoán các tình trạng rối loạn chức năng tuyến giáp và siêu âm tuyến giáp định kỳ từ tuổi 30 trở đi, nhất là nếu có tiền sử bệnh hoặc dấu hiệu nghi ngờ.

3. Theo dõi những thay đổi nhỏ trong cơ thể

Những triệu chứng như mệt mỏi kéo dài, thay đổi cân nặng bất thường, khàn tiếng, rụng tóc nhiều hay thấy cổ phình to đều có thể là tín hiệu của bệnh tuyến giáp. Đừng chủ quan bỏ qua các dấu hiệu này. Việc đi khám kịp thời không chỉ giúp điều trị hiệu quả mà còn ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

4. Giữ lối sống lành mạnh

Giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc, không hút thuốc lá và hạn chế sử dụng chất kích thích sẽ giúp giảm nguy cơ rối loạn nội tiết nói chung và tuyến giáp nói riêng. Ngoài ra, cần tránh lạm dụng các loại thực phẩm gây ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp như: cải bắp sống, củ cải trắng, đậu nành chưa chế biến kỹ…

Điều trị bệnh tuyến giáp - Cần kiên trì và đúng cách

Hầu hết các bệnh lý tuyến giáp đều có thể điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm và tuân thủ theo phác đồ của bác sĩ. Điều trị có thể bao gồm dùng thuốc nội tiết thay thế, kháng giáp, I ốt phóng xạ hoặc phẫu thuật. Quan trọng nhất là người bệnh không nên tự ý ngưng thuốc, thay đổi liều hoặc dùng thuốc theo mẹo dân gian chưa được kiểm chứng.

Ngoài ra, sau điều trị, người bệnh cần được theo dõi định kỳ để kiểm tra nồng độ hormone và đảm bảo tuyến giáp hoạt động ổn định trở lại. Điều này đặc biệt quan trọng với bệnh nhân đã phẫu thuật tuyến giáp hoặc điều trị I ốt phóng xạ.

Tuyến giáp tuy là một cơ quan nhỏ nhưng lại có ảnh hưởng sâu rộng đến toàn bộ cơ thể. Việc chủ động tìm hiểu, phòng ngừa và theo dõi bệnh lý tuyến giáp là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe lâu dài, nâng cao chất lượng cuộc sống. Đừng để những biểu hiện nhỏ đánh lừa bạn - sức khỏe tuyến giáp chính là "chìa khóa vàng" cho sự cân bằng của cả cơ thể.

Thảo Vân (St)