Tiêm vắc xin phòng các bệnh hô hấp là cách phòng tránh hiệu quả cho trẻ sơ sinh khỏi nguy cơ nhiễm vi rút hợp bào hô hấp. Ảnh: Trọng Thụ

Vi rút hợp bào hô hấp là gì và lây truyền như thế nào?

Vi rút hợp bào hô hấp là một loại vi rút RNA thuộc họ Paramyxoviridae, có khả năng lây lan rất mạnh qua đường hô hấp. Vi rút lây chủ yếu qua các giọt bắn nhỏ khi người bệnh ho, hắt hơi, hoặc nói chuyện. Ngoài ra, vi rút còn có thể tồn tại trên bề mặt vật dụng như đồ chơi, tay nắm cửa, bàn ghế trong nhiều giờ và lây truyền khi trẻ chạm vào rồi đưa tay lên mắt, mũi, miệng.

Hầu hết trẻ em đều bị nhiễm vi rút hợp bào hô hấp ít nhất một lần trong hai năm đầu đời. Tuy nhiên, một số trẻ có thể tái nhiễm nhiều lần do khả năng miễn dịch sau lần nhiễm đầu không kéo dài. Vi rút thường tấn công các tế bào niêm mạc đường hô hấp, gây viêm, sưng và tăng tiết nhầy, làm hẹp đường thở và gây khó thở.

Triệu chứng của nhiễm vi rút hợp bào hô hấp ở trẻ nhỏ

Ở giai đoạn đầu, triệu chứng của nhiễm vi rút hợp bào hô hấp thường khá giống với cảm lạnh thông thường. Trẻ có thể bị sốt nhẹ, nghẹt mũi, ho khan và mệt mỏi. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, đặc biệt ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ có nguy cơ cao, các triệu chứng có thể nghiêm trọng hơn.

Các biểu hiện nặng bao gồm thở nhanh, thở khò khè, rút lõm lồng ngực, bú kém, bỏ bú, quấy khóc nhiều, ngủ li bì, tím tái môi hoặc đầu ngón tay. Một số trẻ có thể ngưng thở từng cơn, nhất là trẻ dưới 6 tuần tuổi.

Ở trẻ sơ sinh, triệu chứng có thể không điển hình, đôi khi chỉ là bỏ bú hoặc mệt mỏi bất thường. Vì vậy, cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác khi trẻ có dấu hiệu khác thường, dù là nhỏ nhất.

Những biến chứng nguy hiểm do vi rút hợp bào hô hấp gây ra

Vi rút hợp bào hô hấp có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở những trẻ có nguy cơ cao như: trẻ sinh non, trẻ bị bệnh tim bẩm sinh, bệnh phổi mãn tính, suy giảm miễn dịch hoặc có tiền sử bệnh lý hô hấp.

Biến chứng thường gặp nhất là viêm tiểu phế quản cấp, trong đó các tiểu phế quản bị viêm, phù nề và tiết nhiều dịch nhầy khiến trẻ khó thở, khò khè, tím tái. Đây là nguyên nhân nhập viện hàng đầu ở trẻ dưới 1 tuổi.

Ngoài ra, vi rút hợp bào hô hấp còn có thể gây viêm phổi, viêm tai giữa, ngưng thở, thậm chí dẫn đến suy hô hấp và tử vong nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời. Một số nghiên cứu cho thấy, nhiễm vi rút hợp bào hô hấp nặng ở giai đoạn sơ sinh còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn trong tương lai.

Khi nào cần đưa trẻ đến cơ sở y tế?

Phụ huynh cần đưa trẻ đi khám ngay lập tức nếu có các biểu hiện như: thở nhanh hơn bình thường, rút lõm ngực khi thở, thở khò khè kéo dài, môi hoặc đầu ngón tay tím tái, sốt cao liên tục trên 48 giờ không hạ, bú kém hoặc bỏ bú hoàn toàn, trẻ lơ mơ hoặc ngủ nhiều bất thường, có dấu hiệu mất nước như khô môi, ít tiểu.

Đặc biệt, với trẻ dưới 3 tháng tuổi, bất kỳ dấu hiệu bất thường nào cũng nên được đánh giá y tế ngay, do trẻ nhỏ có thể diễn biến bệnh rất nhanh và khó lường.

Phòng ngừa vi rút hợp bào hô hấp như thế nào?

Hiện nay chưa có vắc xin phòng ngừa vi rút hợp bào hô hấp, do đó các biện pháp phòng ngừa chủ yếu dựa vào giữ gìn vệ sinh và hạn chế lây lan. Các biện pháp phòng bệnh cần thiết bao gồm:

- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt trước khi tiếp xúc với trẻ; Hạn chế để trẻ tiếp xúc gần với người bị cảm cúm, ho, sốt.

- Làm sạch, khử khuẩn đồ chơi, đồ dùng, bề mặt tiếp xúc của trẻ mỗi ngày; Đeo khẩu trang khi chăm sóc trẻ nếu có dấu hiệu nhiễm khuẩn đường hô hấp.

- Giữ không gian sống thông thoáng, tránh ẩm mốc; Cho trẻ bú mẹ đầy đủ trong 6 tháng đầu đời để tăng cường đề kháng tự nhiên.

- Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người trong mùa cao điểm dịch; Cho trẻ tiêm vắc xin đầy đủ và đúng lịch theo khuyến cáo của Bộ Y tế.

Đối với trẻ sinh non, trẻ có bệnh nền nghiêm trọng, có thể cân nhắc tiêm phòng bằng kháng thể đơn dòng (palivizumab) dưới sự chỉ định của bác sĩ.

Chăm sóc trẻ nhiễm vi rút hợp bào hô hấp tại nhà

Nếu trẻ được chẩn đoán nhiễm vi rút hợp bào hô hấp mức độ nhẹ, bác sĩ có thể cho chăm sóc tại nhà với chế độ theo dõi chặt chẽ. Cha mẹ cần:

Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc; Cho trẻ uống nhiều nước để làm loãng đờm và ngăn mất nước.

Dùng thuốc hạ sốt đúng liều theo chỉ định nếu trẻ sốt cao; Hút mũi nhẹ nhàng cho trẻ, nhất là trước khi ăn và ngủ để trẻ dễ thở hơn.

Theo dõi nhịp thở, màu da, tình trạng bú, ngủ của trẻ thường xuyên và đưa trẻ đi khám ngay nếu thấy các dấu hiệu bất thường.

Vi rút vi rút hợp bào hô hấp là mối đe dọa thực sự đối với sức khỏe đường hô hấp của trẻ em, đặc biệt là nhóm trẻ dưới 2 tuổi. Việc nhận biết sớm triệu chứng, chăm sóc đúng cách và chủ động phòng ngừa sẽ giúp hạn chế nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Phụ huynh cần nâng cao ý thức, theo dõi sát sao các biểu hiện sức khỏe của trẻ và phối hợp chặt chẽ với cơ sở y tế để bảo vệ con em mình khỏi những hệ lụy nghiêm trọng do vi rút hợp bào hô hấp gây ra.

Quốc Cường