Ngày 23/6/2023, Quốc hội đã ban hành Luật số 22/2023/QH15, ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13. Luật Đấu thầu năm 2023 gồm 10 Chương, 96 Điều, sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2024. Trong đó có một số điểm mới đáng chú ý:
Ngoài các quy định chung, Luật Đấu thầu 2023 dành một Chương riêng để quy định về đấu thầu trong lĩnh vực y tế
Bổ sung đối tượng áp dụng
Luật Đấu thầu 2023 đã bổ sung điểm a khoản 2
Điều 2 về hoạt động lựa chọn nhà thầu để thực hiện gồm: Các gói thầu thuộc dự
án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước theo quy định của Luật Doanh nghiệp và
doanh nghiệp do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ.
Bổ sung
hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu
Luật Đấu thầu năm 2023 bổ sung và quy định chi
tiết hơn một số hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu như sau:
- Các hành vi thông thầu bao gồm: Dàn xếp, thỏa
thuận, ép buộc để một hoặc các bên chuẩn bị hồ sơ dự thầu hoặc rút hồ sơ dự
thầu để một bên trúng thầu; dàn xếp, thỏa thuận để từ chối cung cấp hàng hóa,
dịch vụ, không ký hợp đồng thầu phụ hoặc thực hiện các hình thức thỏa thuận
khác nhằm hạn chế cạnh tranh để một bên trúng thầu và nhà thầu, nhà đầu tư có
năng lực, kinh nghiệm đã tham dự thầu và đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu
nhưng cố ý không cung cấp tài liệu để chứng minh năng lực, kinh nghiệm khi được
bên mời thầu yêu cầu làm rõ hồ sơ dự thầu hoặc khi được yêu cầu đối chiếu tài
liệu nhằm tạo điều kiện để một bên trúng thầu.
- Các hành vi cản trở bao gồm: Hủy hoại, lừa
dối, thay đổi, che giấu chứng cứ hoặc báo cáo sai sự thật; đe dọa hoặc gợi ý
đối với bất kỳ bên nào nhằm ngăn chặn việc làm rõ hành vi đưa, nhận, môi giới
hối lộ, gian lận hoặc thông đồng với cơ quan có chức năng, thẩm quyền về giám
sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toánn; cản trở người có thẩm quyền, chủ đầu tư,
bên mời thầu, nhà thầu, nhà đầu tư trong lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư; cản trở
cơ quan có thẩm quyền giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán đối với hoạt
động đấu thầu; cố tình khiếu nại, tố cáo, kiến nghị sai sự thật để cản trở hoạt
động đấu thầu và có hành vi vi phạm pháp luật về an toàn, an ninh mạng nhằm can
thiệp, cản trở việc đấu thầu qua mạng.
Sửa đổi mức
đảm bảo dự thầu đối với lựa chọn nhà thầu
Căn cứ quy mô và tính chất của từng dự án, dự án
đầu tư kinh doanh, gói thầu cụ thể, mức bảo đảm dự thầu trong hồ sơ mời thầu
được quy định: Từ 1% đến 1,5% giá gói thầu áp dụng đối với gói thầu xây lắp,
hỗn hợp có giá gói thầu không quá 20 tỷ đồng, gói thầu mua sắm hàng hóa, dịch
vụ phi tư vấn có giá gói thầu không quá 10 tỷ đồng; từ 1,5% đến 3% giá gói thầu
áp dụng đối với gói thầu không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản 4; từ
0,5% đến 1,5% tổng vốn đầu tư của dự án đầu tư kinh doanh áp dụng đối với lựa
chọn nhà đầu tư.
Quy định
mới về các trường hợp hủy thầu
Khoản 1 và khoản 2 Điều 17 Luật Đấu thầu
năm 2023 quy định về các trường hợp hủy thầu như sau:
- Các trường hợp hủy thầu đối với lựa chọn nhà
thầu bao gồm: Tất cả hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển, hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề
xuất không đáp ứng được các yêu cầu của hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển,
hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu; thay đổi về mục tiêu, phạm vi đầu tư trong quyết
định đầu tư đã được phê duyệt làm thay đổi khối lượng công việc, tiêu chuẩn
đánh giá đã ghi trong hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu,
hồ sơ yêu cầu; hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu, hồ sơ
yêu cầu không tuân thủ quy định của Luật Đấu thầu năm 2023, quy định khác
của pháp luật có liên quan dẫn đến nhà thầu được lựa chọn không đáp ứng yêu cầu
để thực hiện gói thầu; nhà thầu trúng thầu thực hiện hành vi bị cấm quy định
tại Điều 16 Luật Đấu thầu năm 2023; tổ chức, cá nhân khác ngoài nhà thầu
trúng thầu thực hiện hành vi bị cấm quy định tại Điều 16 Luật Đấu thầu năm
2023 dẫn đến sai lệch kết quả lựa chọn nhà thầu.
- Các trường hợp hủy thầu đối với lựa chọn nhà
đầu tư bao gồm: Tất cả hồ sơ dự thầu không đáp ứng được các yêu cầu của hồ sơ
mời thầu; thay đổi mục tiêu, quy mô, địa điểm, vốn đầu tư, thời hạn thực hiện
dự án đầu tư kinh doanh vì lý do bất khả kháng, làm thay đổi tiêu chuẩn đánh
giá trong hồ sơ mời thầu đã phát hành; hồ sơ mời thầu có một hoặc một số nội
dung không tuân thủ quy định của luật này, quy định khác của pháp luật có liên
quan dẫn đến sai lệch kết quả lựa chọn nhà đầu tư hoặc nhà đầu tư được lựa chọn
không còn đáp ứng yêu cầu để thực hiện dự án đầu tư kinh doanh; nhà đầu tư
trúng thầu thực hiện hành vi bị cấm quy định tại Điều 16 Luật Đấu thầu năm
2023; tổ chức, cá nhân khác ngoài nhà đầu tư trúng thầu thực hiện hành vi bị
cấm quy định tại Điều 16 Luật Đấu thầu năm 2023 dẫn đến sai lệch kết quả lựa
chọn nhà đầu tư.
Bổ sung một
số gói thầu áp dụng chỉ định thầu
Điều 23 Luật Đấu thầu năm 2023 đã quy định
cụ thể một số trường hợp lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt được quy
định tại Quyết định 17/2019/QĐ-TTg với các gói thầu như: Gói thầu vận chuyển
hàng dự trữ quốc gia để cứu trợ, viện trợ trong trường hợp phải giao hàng ngay;
gói thầu thuê kho lưu giữ hàng tạm giữ, gói thầu thuê vận chuyển, bốc xếp hàng
tạm giữ tại các cảng biển, địa điểm kiểm tra hàng hóa tập trung trong trường
hợp chỉ có duy nhất một đơn vị cung cấp dịch vụ trong cảng và gói thầu nhập
khẩu vũ khí thể thao phục vụ các câu lạc bộ, trường, trung tâm đào tạo huấn
luyện thể thao tập luyện, thi đấu hằng năm.
Bổ sung gói
thầu áp dụng hình thức chào hàng cạnh tranh
Điều 24 Luật Đấu thầu năm 2023 bổ sung quy
định về chào hàng cạnh tranh được áp dụng đối với gói thầu có giá gói thầu
không quá 05 tỷ đồng thuộc một trong các trường hợp: Gói thầu dịch vụ phi tư
vấn thông dụng, đơn giản; gói thầu mua sắm hàng hóa thông dụng, sẵn có trên thị
trường với đặc tính kỹ thuật được tiêu chuẩn hóa và tương đương nhau về chất
lượng; gói thầu xây lắp công trình đơn giản đã có thiết kế bản vẽ thi công được
phê duyệt; gói thầu hỗn hợp cung cấp hàng hóa và xây lắp, trong đó nội dung xây
lắp đáp ứng quy định tại (3) mục này.
Về hoạt động đấu thầu mua thuốc, trang thiết
bị, vật tư y tế
Ngoài các quy định chung, Luật này đã dành
một Chương riêng để quy định về đấu thầu trong lĩnh vực y tế nhằm giải quyết
những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đấu thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư
xét nghiệm và thiết bị y tế theo hướng:
Thứ nhất, tăng cường tính tự chủ, tự chịu
trách nhiệm của các cơ sở y tế công lập trong việc quyết định mua sắm thuốc,
thiết bị y tế như: Giao cho các cơ sở y tế công lập tự quyết định việc mua
thuốc ngoài danh mục thuốc chi trả của bảo hiểm y tế, mua vắc xin để tiêm chủng
theo hình thức dịch vụ; cho phép cơ sở y tế công lập được quyết định lựa chọn
nhà thầu thực hiện gói thầu mua sắm từ nguồn vốn vay, trừ vốn tín dụng đầu tư
của nhà nước, vốn vay lại từ vốn ODA, vốn vay ưu đãi của nhà tài trợ nước
ngoài.
Thứ hai, tạo thuận lợi cho hoạt động mua
thuốc, thiết bị y tế có tính đặc thù, phù hợp với hoạt động chuyên môn của
ngành y tế như: Cho phép chỉ định thầu để mua thuốc, thiết bị y tế trong trường
hợp cấp cứu người bệnh hoặc duy trì hoạt động của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh
trong trường hợp cấp bách, tránh gây nguy hại đến tính mạng, sức khỏe người
dân; áp dụng mua sắm tập trung đối với các loại thuốc hiếm có số lượng sử dụng
ít; cho phép hồ sơ mời thầu được nêu xuất xứ thiết bị y tế từ một nhóm quốc gia
cụ thể để mua được thiết bị có chất lượng tốt; cho phép áp dụng đàm phán giá
đối với gói thầu mua biệt dược gốc, sinh phẩm tham chiếu; gói thầu mua thuốc,
thiết bị y tế, vật tư xét nghiệm chỉ có 01 hoặc 02 hãng sản xuất.
Thứ ba, giải quyết những vướng mắc trong hoạt
động đấu thầu mua thuốc, thiết bị, vật tư y tế đã phát sinh trong thời gian qua,
như: bổ sung quy định nhằm giải quyết triệt để các vướng mắc trong việc mua hóa
chất kèm theo yêu cầu nhà thầu phải cung cấp thiết bị y tế để sử dụng hóa chất
đó (“mô hình máy đặt, máy mượn”); hoàn thiện quy định về ưu đãi cho thuốc sản
xuất trong nước theo hướng vừa bảo đảm quyền lợi của người bệnh trong việc tiếp
cận thuốc có chất lượng tốt, vừa khuyến khích doanh nghiệp đầu tư dây chuyền
công nghệ, nguyên liệu để sản xuất thuốc đáp ứng chất lượng, tiêu chuẩn tiên
tiến; quy định về thanh toán chi phí mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm,
thiết bị y tế từ nguồn quỹ bảo hiểm y tế của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tư
nhân.
Điểm mới về lựa chọn nhà thầu cung cấp thuốc, hóa chất, vật tư xét
nghiệm, thiết bị y tế
Quy định về lựa chọn nhà thầu cung cấp thuốc,
hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế theo Điều 55 Luật Đấu thầu năm 2023
như sau:
- Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thể lựa chọn nhà
thầu cung cấp hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế; đối với việc mua
thuốc không thuộc danh mục thuốc do quỹ bảo hiểm y tế chi trả, mua vắc xin để
tiêm chủng theo hình thức dịch vụ, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, cơ sở y tế tự
quyết định việc mua sắm trên cơ sở bảo đảm công khai, minh bạch, hiệu quả kinh
tế và trách nhiệm giải trình.
- Trường hợp các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tư
nhân không chọn áp dụng quy định của Luật Đấu thầu năm 2023 đối với
mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế thì cơ sở khám bệnh, chữa
bệnh đó chỉ được thanh toán từ nguồn quỹ bảo hiểm y tế theo đúng giá mặt hàng
thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế theo đơn giá đã trúng thầu
của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập tuyến tỉnh, tuyến trung ương hoặc
cơ sở khám bệnh, chữa bệnh cùng cấp chuyên môn kỹ thuật trên cùng địa bàn;
Nếu không có giá trúng thầu của cơ sở khám bệnh,
chữa bệnh công lập tuyến tỉnh, tuyến trung ương hoặc cơ sở khám bệnh, chữa bệnh
cùng cấp chuyên môn kỹ thuật trên cùng địa bàn thì thực hiện theo quy định của
Chính phủ.
Như vậy, Điều 48 Luật Đấu thầu năm 2013 quy
định khái quát về nhà thầu cung cấp thuốc, vật tư y tế thì tại Điều 55 Luật Đấu
thầu năm 2023 đã bổ sung một số quy định mới đáng chú ý nhằm giải quyết những khó
khăn, vướng mắc trong hoạt động đấu thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm
và thiết bị y tế. Điểm nổi bật về đấu thầu trong lĩnh vực y tế đó là các cơ sở
y tế công lập tự quyết định mua thuốc ngoài danh mục thuốc chi trả của bảo hiểm
y tế, mua vắc xin để tiêm chủng theo hình thức dịch vụ.
Quy định cụ
thể về ưu đãi trong mua thuốc
Quy định về ưu đãi trong mua thuốc tại Điều
56 Luật Đấu thầu năm 2023 chi tiết, rõ ràng hơn so với Điều 50 Luật
Đấu thầu năm 2013, cụ thể:
- Việc ưu đãi trong mua thuốc thực hiện theo quy
định tại Điều 10 Luật Đấu thầu năm 2023 và quy định: Đối với thuốc có
ít nhất 03 hãng trong nước sản xuất đáp ứng về tiêu chí kỹ thuật theo quy định
của Bộ Y tế và về chất lượng, giá thì chủ đầu tư quyết định việc yêu cầu nhà thầu
chào thuốc xuất xứ trong nước đối với mặt hàng này và đối với thuốc được Bộ Y
tế công bố có ít nhất 03 hãng trong nước sản xuất trên dây chuyền sản xuất
thuốc đáp ứng nguyên tắc, tiêu chuẩn EU-GMP hoặc tương đương EU-GMP và đáp ứng
tiêu chí kỹ thuật theo quy định của Bộ Y tế và về chất lượng, giá, khả năng
cung cấp thì trong hồ sơ mời thầu, hồ sơ yêu cầu phải quy định nhà thầu chỉ
chào thầu thuốc xuất xứ trong nước.
Bộ Y tế có trách nhiệm công bố danh mục thuốc
quy định tại điểm b khoản 1 Điều 56 Luật Đấu thầu năm 2023.
Về quản lý
nhà nước trong hoạt động đấu thầu
Để nâng cao
hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về đấu thầu, một số quy định của Luật đã
được hoàn thiện theo hướng:
Thứ nhất, bổ
sung, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan
ngang bộ, Chủ tịch UBND cấp tỉnh nhằm nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu
Bộ, cơ quan Trung ương, địa phương trong việc thực hiện công tác quản lý nhà
nước đối với hoạt động đấu thầu; đồng thời hoàn thiện quy định về công tác
thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động đấu thầu.
Thứ hai, hoàn
thiện các quy định về các hành vi bị cấm, trong đó bổ sung một số hành vi như
thông thầu, gian lận, can thiệp trái phép vào hoạt động đấu thầu, cản trở hoạt
động đấu thầu... để làm cơ sở xử lý các hành vi vi phạm về đấu thầu xảy ra
trong thực tế.
Bảo An