Nhồi máu cơ tim cấp là tình trạng thiếu máu nuôi dưỡng cơ tim hoàn toàn do nhiều nguyên nhân dẫn đến hoại tử mô cơ tim. Nhồi máu cơ tim cấp là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở mọi độ tuổi, đặc biệt là những người mắc bệnh mạch vành.
Cần theo dõi chỉ số huyết áp thường xuyên để kiểm soát huyết áp ở mức mục tiêu để phòng bệnh nhồi máu cơ tim cấp
Tỷ lệ mắc
nhồi máu cơ tim cao nhất ở nam giới trên 40 tuổi. Tỷ lệ này ở nữ giới theo độ
tuổi thấp hơn ở nam, song cũng tăng lên gần tương đương ở độ tuổi 5 đến 10 năm
sau mãn kinh. Nhồi máu cơ tim gặp với tỷ lệ cao hơn đáng kể ở những người hút
thuốc lá, béo phì, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc gia đình
có người mắc bệnh tim mạch sớm trước tuổi 60. Không ít các trường hợp nhồi máu
cơ tim xảy ra ngay cả ở người trẻ hoặc người không hề có bất kỳ yếu tố nguy cơ
nào.
Nguyên nhân của nhồi máu cơ tim cấp
Ở Việt Nam,
theo thống kê của Viện Tim mạch quốc gia, tỷ lệ bệnh nhân
vào điều trị vì nhồi máu cơ tim cấp năm 2013 là 4,2% đến 2017 đã tăng lên 9,1%.
Nguyên nhân trực tiếp
của nhồi máu cơ tim cấp là sự thiếu hụt dòng máu đến nuôi dưỡng các mô cơ tim.
Giống với các cơ quan khác trong cơ thể người, cơ tim cũng cần được nhận máu để
nuôi dưỡng và hoạt động. động mạch vành là động mạch chính nuôi dưỡng cơ tim.
Với bất kỳ một lý do nào đó, khi dòng máu qua động mạch vành giảm sút đột ngột
và kéo dài trong thời gian nhất định, tế bào cơ tim sẽ thiếu oxy, hoại tử và
gây nên bệnh cảnh nhồi máu cơ tim cấp trên lâm sàng.
Xơ vữa động mạch vành
là nguyên nhân hàng đầu trong nhồi máu cơ tim cấp. mảng xơ vữa trong lòng mạch
gây hẹp lòng động mạch dẫn đến hiện tượng giảm dòng máu nuôi dưỡng cơ tim từ
từ. nhồi máu cơ tim cấp chỉ xảy ra khi mảng xơ vữa nứt vỡ ra khỏi thành mạch và
di chuyển, hình thành nên cục máu đông với nhiều tiểu cầu bám dính xung quanh,
gây tắc mạch hoàn toàn.
Các can thiệp trên
động mạch vành như đặt stent nong mạch vành qua da hoặc phẫu thuật bắc cầu động
mạch vành cũng có thể là nguyên nhân của bệnh nhồi máu cơ tim cấp. Cục máu đông có thể
hình thành ở các vị trí đặt stent gây tắc nghẽn hoàn toàn động mạch vành.
Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn huyết khối từ
tim trái gây tắc động mạch vành hoặc tai biến trong quá trình chụp hay can thiệp
động mạch vành.
Các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch vành
gồm: béo phì, tăng huyết áp, thuốc lá, đái tháo đường, rối loạn lipid máu…
Triệu chứng nhồi máu cơ tim cấp
Triệu chứng nhồi máu
cơ tim không giống nhau ở tất cả các bệnh nhân, mức độ biểu hiện tùy thuộc vào
mức độ nặng của bệnh, liên quan trực tiếp đến vùng hoại tử của cơ tim.
Triệu chứng
điển hình và thường gặp nhất của nhồi máu cơ tim là cơn đau thắt ngực. Người bệnh đột ngột cảm thấy nặng ngực vùng sau xương ức, cảm giác như có
vật gì đó đè lên, kéo dài trong khoảng từ 5 đến 15 phút. Đau ngực trong nhồi
máu cơ tim thương lan dọc theo cánh tay lên vai, cổ và hàm dưới. Khi đau, bệnh
nhân có thể xuất hiện các triệu chứng kèm theo như vã mồ hôi, buồn nôn, chóng
mặt, khó thở… các thuốc giảm đau thông thường không giúp làm giảm nhẹ triệu
chứng.
Nhiều trường
hợp nhồi máu cơ tim lại biểu hiện như một tình trạng rối loạn tiêu hoá, hoặc
không có triệu chứng gì (nhồi máu cơ tim thầm lặng), hoặc lại hết sức đột ngột,
biểu hiện bằng biến chứng rối loạn nhịp, ngừng tim hay đột tử...
Phòng bệnh nhồi máu cơ tim cấp
Để phòng bệnh
nhồi máu cơ tim, mỗi người cần chủ động thực hiện khám sức khỏe định kỳ, tuân
thủ các chỉ dẫn của bác sĩ khi có những dấu hiệu bất thường về sức khỏe. Trong
đó, cần chú ý kiểm soát cholesterol máu (lipid máu), vì rối loạn lipid máu hay
cholesterol máu cao sẽ dễ khiến cho cholesterol tích tụ làm thu hẹp lòng mạch
vành, đây là yếu tố thuận lợi gây nên nhồi máu cơ tim. Do đó, nên điều chỉnh
chế độ ăn, giảm các thực phẩm chứa nhiều cholesterol, chất béo bão hòa.
Bên cạnh đó,
cần tránh khói thuốc lá. Khói thuốc vào phổi một cách chủ động hay thụ
động đều gây tổn thương cho thành động mạch. Thuốc lá sẽ làm cứng các thành
động mạch, tạo điều kiện thuận lợi làm tăng cholesterol trong máu và làm tăng
áp lực động mạch. Do vậy, khói thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ bị nhồi máu cơ tim
lên năm lần, làm tăng nguy cơ tai biến mạch máu não lên gấp hai lần.
Giảm mức
cholesterol xấu trong máu bởi khi mỡ máu cao kết hợp với tăng huyết áp, tăng
nguy cơ xơ vữa động mạch. Xơ vữa động mạch thường xuất hiện ở mạch vành cung
cấp máu cho tim, gây ra bệnh mạch vành. Để giảm nguy cơ này, cần giảm chất béo
xấu trong chế độ ăn uống và sử dụng thuốc hạ mỡ máu theo sự chỉ định của bác
sĩ.
Kiểm soát
huyết áp ở mức mục tiêu. Tăng huyết áp làm tăng nguy cơ hình thành mảng xơ
vữa và cục máu đông, tăng nguy cơ xuất hiện cơn nhồi máu cơ tim. Do đó, cần
theo dõi chỉ số huyết áp thường xuyên, nếu chỉ số huyết áp ở mức cao thì cần
thay đổi lối sống theo hướng ăn nhạt hơn, tăng cường rau xanh, quả tươi, không
hút thuốc lá, vận động thể chất đều đặn mỗi ngày… Nếu thay đổi lối sống không
giúp hạ huyết áp thì cần phải dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
Kiểm
soát đường huyết vì tăng đường huyết làm tăng nguy cơ mắc nhồi
máu cơ tim, vì lượng đường cao có thể gây hại cho các mạch máu và dây thần kinh
tim. Do đó, việc kiểm soát đường huyết thông qua chế độ ăn uống, thuốc và kiểm
tra định kỳ là rất quan trọng đối với những người có bệnh tiểu đường.
Thừa cân và
béo phì tăng nguy cơ mắc nhồi máu cơ tim. Giảm cân chỉ từ 3% đến 5% có thể giúp
hạ mỡ máu, giảm đường huyết và huyết áp. Để đạt được điều này, cần áp dụng chế
độ ăn uống lành mạnh với nhiều rau xanh, kiểm soát lượng calo tiêu thụ và tập
thể dục đều đặn.
Chế độ ăn
uống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa nhồi máu cơ tim.
Thực phẩm mà chúng ta tiêu thụ trực tiếp ảnh hưởng đến mỡ máu, huyết áp và mức
đường trong máu.
Vận động thể
lực là một trong những biện pháp tốt để bảo vệ sức khỏe. Dành tối thiểu 30
phút mỗi ngày đi bộ hoặc chạy bộ, thực hiện mỗi tuần hai buổi tập luyện các
loại hình vận động đòi hỏi sức bền như: bơi lội, đạp
xe. Tránh căng thẳng thần kinh, bởi khi căng thẳng thần kinh, tim sẽ đập nhanh,
nếu hiện tượng này xảy ra đột ngột sẽ càng nguy hiểm. Điều này đôi khi sẽ làm
cơn nhồi máu cơ tim diễn ra đột ngột, tỷ lệ tử vong cao.
Luôn chủ động
đề phòng bệnh tái phát, vì sau cơn nhồi máu, khả năng tái phát cơn vẫn còn và
thường gặp vì nhồi máu chỉ là hậu quả, còn nguyên nhân gây bệnh thì vẫn tồn
tại. Do vậy, để tránh tái phát, ngoài thay đổi nếp sống không tốt như trên,
người bệnh còn phải dùng thuốc phòng thứ phát các bệnh tim mạch suốt đời, quản
lý và kiểm soát tốt các bệnh lý gây ra nhồi máu cơ tim…
Để có trái
tim khỏe, những người có tiền sử bị bệnh nhồi máu cơ tim hay có các yếu tố nguy
cơ có thể dẫn đến bệnh nhồi máu cơ tim, cần đến bệnh viện để được bác sĩ thăm
khám thường xuyên. Từ đó phát hiện sớm các nguy cơ nhồi máu cơ tim và ngăn chặn
những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.
Bảo An