Tổ chức Y tế thế giới (WHO) gần đây đã đưa ra cảnh báo về việc gia tăng số ca mắc bệnh Sởi và nguy cơ bùng phát dịch Sởi tại nhiều khu vực trên toàn thế giới. Theo thống kê, tại khu vực Châu Âu, số ca mắc bệnh năm 2023 là hơn 300.000 ca, tăng hơn 30 lần so với năm 2022. Tại khu vực Tây Thái Bình Dương, số ca mắc bệnh Sởi đã tăng 255% từ năm 2022 đến năm 2023. Theo báo cáo của hệ thống báo cáo bệnh truyền nhiễm từ đầu năm đến nay cả nước ghi nhận 42 trường hợp mắc bệnh Sởi và sốt phát ban nghi Sởi tại 13 tỉnh, thành phố, không ghi nhận ổ dịch tập trung.
Bất kể ai từ người lớn đến trẻ nhỏ chưa từng tiêm phòng
sởi hoặc chưa bị sởi có tiếp xúc với người bị sởi đều có nguy cơ mắc bệnh.
Theo WHO, tại Việt Nam, do ảnh hưởng của đại dịch
COVID-19 trong thời gian qua và việc gián đoạn cung ứng các vắc xin trong
Chương trinh liêm chúng mở rộng (TCMR) năm 2023 đã tác động đến tỷ lệ tiêm chủng
các vắc xin cho trẻ em trên toàn quôc. Nhiều trẻ chưa được tiêm chủng đúng lịch,
chưa tiêm chủng đủ mũi các vắc xin trong những năm gần đây là yếu tố nguy cơ
gây bùng phát dịch bệnh bao gồm Sởi.
Đường lây
truyền của bệnh Sởi
Bệnh lây truyền qua đường
hô hấp do hít phải các dịch tiết mũi họng của người bệnh bắn ra không khí khi
người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện… hoặc tiếp xúc trực tiếp với chất tiết đường
mũi họng của người bệnh.
Bệnh
dễ lây lan ở những khu vực đông người như: nhà trẻ, trường học, khu đông dân
cư… chính vì vậy bệnh dễ lây thành dịch.
Những người
có nguy cơ mắc bệnh Sởi
Bất kể ai từ người lớn đến
trẻ nhỏ chưa từng tiêm phòng sởi hoặc chưa bị sởi có tiếp xúc với người bị sởi
đều có nguy cơ mắc bệnh. Trong đó trẻ dưới 5 tuổi là nhóm có nguy cơ mắc sởi
cao nhất.
Triệu
chứng của bệnh Sởi
Giai đoạn ủ bệnh: Từ 7- 21
ngày (trung bình 10 ngày).
Giai đoạn khởi phát (giai
đoạn viêm long): Từ 2- 4 ngày với các biểu hiện sốt cao, viêm long đường hô hấp
trên và viêm kết mạc, đôi khi có viêm thanh quản cấp, có thể thấy hạt Koplik là
các hạt nhỏ có kích thước 0,5- 1mm màu trắng/xám có quầng ban đỏ nổi gồ lên
trên bề mặt niêm mạc má (phía trong miệng, ngang răng hàm trên).
Giai đoạn toàn phát: Kéo
dài từ 2- 5 ngày, thường sau khi sốt cao 3- 4 ngày, người bệnh bắt đầu phát
ban, ban hồng dát sẩn, khi căng da thì tan biến mất, xuất hiện từ sau tai, sau
gáy, trán, mặt, cổ, dần lan đến thân mình và tứ chi, cả ở lòng bàn tay và gan
bàn chân; khi ban mọc hết toàn thân thì thân nhiệt giảm dần.
Giai đoạn phục hồi: Ban
nhạt màu dần rồi sang màu xám, bong vẩy phấn xẫm màu, để lại vết thâm vằn da hổ
và biến mất theo thứ tự như khi xuất hiện. Nếu không xuất hiện biến chứng thì
bệnh tự khỏi. Có thể có ho kéo dài 1- 2 tuần sau khi hết ban.
Biểu hiện có thể chỉ có sốt
nhẹ thoáng qua, viêm long nhẹ, phát ban ít, toàn trạng tốt. Thể này dễ bị bỏ
qua, dẫn đến lây lan bệnh mà không biết.
Tuy nhiên, người bệnh cũng
có thể sốt cao liên tục, phát ban không điển hình, phù nề tứ chi, đau mỏi toàn
thân, thường có viêm phổi nặng kèm theo.
Biến chứng
của bệnh
Bệnh
Sởi có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm tai giữa, viêm phổi, viêm
thanh quản, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt, bùng phát lao tiềm ẩn, thậm chí
có thể viêm não dễ dẫn đến tử vong, bệnh đặc biệt nghiêm trọng ở trẻ nhỏ, trẻ
suy dinh dưỡng.
Chăm sóc
và điều trị tại nhà
Nếu
đủ điều kiện chăm sóc và cách ly, có thể chăm sóc và điều trị tại nhà. Với trẻ
nhỏ, cần chú ý không cho trẻ bị bệnh tiếp xúc với trẻ lành. Trẻ bị sởi phải
nghỉ học để tránh lây lan cho trẻ khác trong lớp học, trong trường.
Uống
thuốc hạ sốt khi sốt từ 38,5ºC trở lên, nhỏ mắt bằng nước muối 0,9%, bổ sung
vitamin A để dự phòng thiếu vitamin A, giúp bảo vệ mắt nhưng phải theo hướng
dẫn của bác sĩ.
Vệ
sinh thân thể, thay quần áo, vệ sinh môi trường xung quanh, giữ gìn phòng thông
thoáng sạch sẽ.
Không
kiêng khem trong chế độ ăn. Đảm bảo ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, tăng cường các
loại hoa quả có màu đỏ, màu cam, uống nhiều nước.
Người
chăm sóc cần đeo khẩu trang, rửa tay sạch trước và sau mỗi lần tiếp xúc. Trẻ
còn bú mẹ vẫn tiếp tục cho bú và kết hợp chế độ ăn bổ sung hợp lý, chế biến
thức ăn: mềm dễ tiêu, nấu chín kỹ, ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày.
Thời
gian người bệnh cần cách ly là từ lúc nghi mắc sởi cho đến ít nhất 5 ngày sau
khi bắt đầu phát ban.
Trong
thời gian chăm sóc và điều trị tại nhà, người bị sởi có các dấu hiệu bất thường
như xuất hiện sốt lại, ho nhiều hơn và có đờm, có biểu hiện chói mắt hoặc có
các biểu hiện bất thường khác... thì cần đưa đến cơ sở y tế để được khám lại và
xử trí kịp thời.
Cách phòng
tránh bệnh
Cách phòng tránh bệnh Sởi
hiệu quả nhất là tiêm vắc xin phòng bệnh. Chủ động tiêm vắc xin phòng bệnh Sởi
đầy đủ, đúng lịch theo hướng dẫn của cán bộ y tế tại các cơ sở tiêm chủng, đặc
biệt là đối với trẻ dưới 5 tuổi.
Áp dụng các biện pháp dự
phòng chung như đeo khẩu trang khi đến chỗ đông người hoặc bệnh viện.
Rửa tay thường xuyên bằng
xà phòng nhất là khi chăm sóc trẻ.
Giữ nhà cửa thông thoáng,
sạch sẽ.
Uống đầy đủ nước mỗi ngày.
Bổ sung các loại thực phẩm
có nhiều vitamin A như cà rốt, các loại rau xanh thẫm và các loại quả có màu
vàng, màu da cam.
Đức Giang