Cúm mùa xảy ra hàng năm và thường bùng phát trong mùa đông do virus cúm có thể sống sót tốt hơn ở khí hậu mùa đông lạnh và khô. Mùa đông lạnh khiến chúng ta dành nhiều thời gian ở trong nhà hoặc phòng kín. Không khí không được lưu thông sẽ làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm vi rút cúm từ người trong cùng phòng mang mầm bệnh cúm hoặc nhiễm vi rút cúm đã tồn tại có sẵn trong không khí. Bên cạnh đó, trong mùa đông, ánh sáng mặt trời ít hơn, thời gian có ánh nắng ngắn hơn, cùng với thói quen ở trong nhà khiến cơ cơ thể chúng ta giảm khả năng tổng hợp vitamin D và melatonin (vì cả hai chất này đều cần ánh sáng mặt trời để tổng hợp). Khi lượng vitamin D giảm xuống có thể sẽ làm suy yếu hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể dễ nhiễm vi rút cúm hơn.

Bất cứ ai cũng có thể bị nhiễm cúm mùa (ngay cả những người khỏe mạnh) và các vấn đề liên quan đến bệnh cúm có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Một số người có nguy cơ cao bị biến chứng nghiêm trọng liên quan đến cúm có thể kể đến như: Người cao tuổi từ 65 tuổi trở lên; Người mắc một số bệnh mãn tính (hen suyễn, tiểu đường hoặc bệnh tim mạch…); Phụ nữ mang thai; Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ em dưới 2 tuổi.

Cúm mùa có thể gây bệnh từ nhẹ đến nặng và đôi khi có thể dẫn đến tử vong. Cúm mùa khác với cảm lạnh. Cúm mùa thường xuất hiện đột ngột. Việc phân biệt cúm với các bệnh hô hấp khác chỉ có thể xác định chính xác qua xét nghiệm. Những người mắc cúm mùa có một số triệu chứng như: sốt, ho, đau nhức cơ thể, nhức đầu, nghẹt mũi tương tự nhiều bệnh viêm đường hô hấp khác, nên khó nhận biết bằng triệu chứng thông thường. Tuy nhiên, nhóm nguy cơ cao như trẻ dưới 5 tuổi, người trên 65 tuổi, người có bệnh nền, phụ nữ mang thai và người suy giảm miễn dịch cần đặc biệt lưu ý, vì khi mắc cúm có thể dẫn đến biến chứng nặng, nhập viện, thậm chí tử vong.

Ở trẻ em khi mắc cúm cần lưu ý 1 trong các dấu hiệu cảnh báo bệnh chuyển biến nặng dưới đây: Sốt trên 40 độ C hoặc trẻ dưới 12 tuần sốt kéo dài; hoặc Sốt đã giảm nhưng sau đó sốt trở lại hoặc nặng hơn; Thở nhanh hoặc khó thở; Môi hoặc mặt xanh, tím tái; Lồng ngưc hoặc sườn kéo căng hoặc rút lóm theo từng hơi thở; Đau ngực cả khi bình thường hoặc khi hít thở; Đau cơ nghiêm trọng (trẻ không chịu đi lại); Mất nước (da khô, mắt trũng, không có nước tiểu trong 8 giờ, khô miệng, không chảy nước mắt khi khóc…); Mệt mỏi, li bì,không có phản ứng khi đánh thức; Co giật hoặc động kinh; …

Ở người lớn, nhất là người cao tuổi hoặc người có bệnh nền: cần lưu ý các dấu hiệu cảnh báo bệnh nặng hơn dưới dây: Sốt hoặc ho được cải thiện nhưng sau đó quay trở lại hoặc nặng hơn; Khó thở hoặc thở ngắn, thở rít, thở nhanh…; Đau âm ỉ hoặc đau dữ dội ở ngực hoặc bụng; Chóng mặt kéo dài hoặc lú lẫn, hoặc mệt mỏi, li bì, không tỉnh táo; Co giật hoặc động kinh…; Không đi tiểu được hoặc nước tiểu rất ít; Đau cơ,  Tình trạng bệnh lý mãn tính trở nên tồi tệ hơn.

Hầu hết những người mắc cúm mùa sẽ hồi phục sau vài ngày đến 2 tuần, nhưng một số người có thể bị biến chứng do cúm, thậm chí đe dọa đến tính mạng và dẫn đến tử vong. Nhiễm trùng xoang và tai là một trong các biến chứng vừa phải do cúm gây ra và thường phải điều trị theo đơn của bác sỹ.  Viêm phổi là biến chứng vừa và nặng có thể gặp sau cúm mùa, một số rất ít trường hợp viêm phổi rất nặng có thể dẫn đến tử vong, đặc biệt là các trường hợp đồng nhiễm virus cúm và vi khuẩn. Các biến chứng nghiêm trọng khác có thể bao gồm: Viêm tim (viêm cơ tim); Viêm não hoặc Viêm cơ (viêm cơ, tiêu cơ vân) và Suy đa cơ quan (như suy hô hấp, suy thận…).

Nhiễm vi rút cúm đường hô hấp có thể kích hoạt phản ứng viêm cực đoan trong cơ thể và có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết, gây nên tình trạng bệnh nặng, có thể đe dọa tính mạng người bệnh. Cúm cũng có thể làm cho bệnh mãn tính trở nên tồi tệ hơn. Ví dụ, người mắc bệnh hen suyễn có thể trải qua các cơn hen nặng khi bị cúm; người mắc bệnh tim mạch mãn tính có thể gặp phải tình trạng bệnh tim, mạch, tăng huyết áp tồi tệ hơn do cúm gây ra.

Theo thống kê của Bộ Y tế, trong năm 2024, Việt Nam ghi nhận gần 290.000 ca mắc cúm mùa, giảm 17% so với năm trước. Tuy nhiên, số ca nặng và tử vong lại tăng, với 8 ca tử vong (tăng 5 trường hợp). Tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, hiện có 8 ca cúm biến chứng nặng đang điều trị, chủ yếu là cúm A, được chuyển từ tuyến dưới trong tình trạng suy hô hấp. Trong đó, một bệnh nhân phải chạy ECMO (tim phổi nhân tạo) để hỗ trợ khi tim và phổi không thể hoạt động bình thường. Dự báo, năm 2025, bệnh cúm mùa tiếp tục diễn biến phức tạp, nguy hiểm và có xu hướng gia tăng ở cả Việt Nam và một số nước trong khu vực. Tại Nhật Bản, bệnh cúm mùa đang bùng phát. Thông tin từ hệ thống giám sát của Bộ Y tế cho biết từ tháng 9/2024 – 1/2025, Nhật Bản đã ghi nhận khoảng 9,5 triệu ca mắc cúm mùa, trong đó riêng tuần cuối của năm 2024, từ 23-29/12/2024 đã ghi nhận 317.000 ca mắc. Tổ chức Y tế giới cũng cảnh báo bệnh lây truyền qua đường hô hấp, bao gồm cả cúm mùa có xu hướng gia tăng theo mùa vào thời điểm cuối năm ở nhiều quốc gia khu vực Tây Bán Cầu.

Để chủ động phòng chống cúm mùa, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt các biện pháp sau:

 1. Đảm bảo vệ sinh cá nhân, che miệng khi hắt hơi; thường xuyên rửa tay với xà phòng với nước sạch; vệ sinh mũi, họng hàng ngày bằng nước muối.

 2. Giữ ấm cơ thể, ăn uống đủ chất để nâng cao thể trạng.

3. Tiêm vắc xin cúm mùa, đây là biện pháp dự phòng hiệu quả nhất.

 4. Hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân cúm hoặc các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh khi không cần thiết.

5. Khi có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, xử trí kịp thời.

Cúm là một bệnh truyền nhiễm có khả năng lây lan trên diện rộng. Đối với các trường hợp nặng, bệnh có thể tiến triển nhanh và dẫn đến tử vong. Do đó, người dân cần thận trọng khi có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, xử trí kịp thời. Đồng thời, nên chủ động tiêm vắc xin phòng cúm để bảo vệ bản thân và cộng đồng.

Mai Hoa (St)