Cần cho trẻ trong độ tuổi  từ 6 đến 60 tháng tuổi uống bổ sung Vitamin A liều cao 2 lần/ năm 

Vi chất dinh dưỡng là những chất mà cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ nhưng có vai trò rất quan trọng trong tăng trưởng, phát triển trí tuệ, duy trì và nâng cao sức khoẻ, phòng chống bệnh tật, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Có khoảng 90 vi chất dinh dưỡng khác nhau cần thiết cho cơ thể, bao gồm các vitamin tan trong nước như: nhóm B, C; các vitamin tan trong chất béo như: A, D, E, K và các chất khoáng như sắt, kẽm, iốt, đồng, mangan, magiê...

Nguyên nhân gây thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ: Do trẻ mắc các bệnh đường tiêu hóa khiến quá trình hấp thu vi chất dinh dưỡng bị ảnh hưởng hoặc những trẻ có hệ miễn dịch kém hay bị mắc bệnh khiến trẻ chán ăn dẫn đến thiếu chất. Những trẻ bị nhiễm ký sinh trùng (giun, sán). Do khẩu phần ăn chưa đa dạng, chưa đáp ứng đủ lượng vi chất dinh dưỡng mà cơ thể cần.

Vai trò và hậu quả khi thiếu một số vi chất dinh dưỡng

- Vitamin A: có vai trò trong quá trình hình thành tế bào và niêm mạc mắt, giúp sáng mắt, tăng cường hệ thống miễn dịch giúp phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng. Thiếu vitamin A sẽ gây quáng gà, khô mắt, loét giác mạc gây mù lòa, chậm tăng trưởng, dễ bị các bệnh nhiễm trùng như: viêm hô hấp, tiêu chảy, nhiễm trùng da. Vitamin A cần cho trẻ ngay từ khi còn nằm trong bụng mẹ, sau khi sinh ra nếu bé không được cung cấp đủ vitamin A sẽ có nguy cơ chậm phát triển chiều cao, dễ bị bệnh nhiễm trùng, trẻ mắc bệnh sẽ chậm khỏi do hệ miễn dịch bị suy giảm.

Do vai trò hết sức quan trọng nên cần chú ý chế độ ăn đủ vitamin A cho bà mẹ có thai, cho trẻ em, đặc biệt là cho trẻ từ 6 - 36 tháng tuổi uống vitamin A đầy đủ theo các chiến dịch bổ sung vitamin A tại địa phương do ngành y tế tổ chức.

Vitamin A có nhiều trong các thực phẩm như: thịt, gan, cá, trứng gà, sữa, bơ, kem; các loại rau củ quả có màu vàng, đỏ; các loại rau màu thẫm...

- I ốt: là chất cần thiết để tuyến giáp tổng hợp hoóc môn, giúp cho sự tăng trưởng của cơ thể, sự hình thành và phát triển của não. Mỗi ngày cơ thể chúng ta chỉ cần một luợng rất nhỏ I ốt (100-200 microgram), nhưng là chất quan trọng cho hoạt động trí não. Trẻ thiếu I ốt từ trong bào thai sẽ bị tổn thương não nặng nề như đần độn và bị các khuyết tật thần kinh khác. Trẻ thiếu I ốt ở giai đoạn não phát triển nhanh, đặc biệt là dưới 2 tuổi, cũng gây hậu quả nặng nề.

Trẻ em tuổi học đường nếu bị thiếu I ốt sẽ giảm chỉ số thông minh, thành tích học tập giảm. Các thực phẩm có nhiều I ốt là các loại cá biển, rong biển, rau cải xong, tảo...

- Sắt: Ngoài I ốt, sắt cũng là một chất quan trọng tham gia vào quá trình tạo máu và một phần cấu trúc của bộ não. Sắt là thành phần chính cấu tạo hồng cầu, cho nên khi trẻ bị thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt làm giảm phát triển thể chất, trí tuệ, giảm sức đề kháng của cơ thể đối với nhiễm trùng và giảm khả năng hoạt động thể lực. Thiếu sắt cũng làm suy giảm hệ miễn dịch, dễ mắc bệnh.

Sắt có nhiều trong gan, huyết, các loại thịt cá có màu đỏ như thịt bò, thịt heo, cá ngừ..., hoặc rau xanh như rau ngót, rau dền, các loại đậu hạt. Sắt từ thức ăn nguồn gốc động vật dễ hấp thu hơn nguồn thực vật. Các thực phẩm giàu vitamin C như: cam, bưởi, táo, sơ ri, đu đủ, chuối... ăn sau các bữa ăn chính sẽ giúp hấp thu tốt chất sắt từ bữa ăn. Không nên uống trà trong bữa ăn vì chất tanin trong trà sẽ làm giảm hấp thu chất sắt.

- Canxi: Xương và răng chúng ta do canxi cấu tạo thành, cung cấp đủ canxi giúp khung xuơng chắc khỏe, giúp trẻ phát triển chiều cao tối đa. Ngoài ra, canxi còn nhiều vai trò khác như truyền đạt thông tin hóa học giữa các tế bào, vai trò đông máu, dẫn truyền tín hiệu tế bào thần kinh...

Nếu thiếu canxi, trẻ bị còi xương, chậm lớn, răng mọc không đều, dễ sâu răng. Người lớn thiếu canxi gây loãng xương, xương dòn, dễ gãy.

Canxi có nhiều trong sữa, các loại tôm, cua, tép, cá nhỏ ăn cả xương, các loại rau cải xanh, đậu phụ... Để hấp thu canxi cần có vitamin D, là loại vitamin được tổng hợp chủ yếu từ tiền vitamin D dưới da nhờ ánh nắng mặt trời, do đó cần chú ý tắm nắng, vận động ngoài trời để phòng tránh trẻ còi xương, loãng xương.

- Axít folic: Còn gọi là folat, hay vitamin B9, là một loại vitamin cần thiết cho cơ thể, đặc biệt trong quá trình hình thành mọi tế bào mới của cơ thể. Axít folic đặc biệt quan trọng đối với em bé khi còn trong bụng mẹ, nếu thiếu trong giai đoạn này có thể dẫn đến dị tật ống thần kinh của bé. Axít folic cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo máu, thiếu axít folic cũng gây thiếu máu.

Axít folic có nhiều trong rau lá xanh như: súp lơ xanh, rau chân vịt, các loại hạt như: đậu nành, đậu đỏ, đậu đen, các loại hoa quả như cam, quýt... Đặc biệt, axít folic có nhiều trong gan gia súc, gia cầm. Cần bổ sung axít cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, đặc biệt là giai đoạn trước và thời kỳ đầu của quá trình mang thai.

- Kẽm: là thành phần của hơn 300 enzyme tham gia các hoạt động của cơ thể, tăng hấp thu, tăng tổng hợp chất đạm, tăng cảm giác ngon miệng, tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp trẻ tăng trưởng chiều cao. Cơ thể chỉ cần một lượng kẽm rất nhỏ nhưng đây là vi chất rất cần thiết giúp trẻ tăng chiều cao, cân nặng, tăng cường sức đề kháng, giảm nguy cơ ảnh hưởng chức năng sinh dục, nhiễm trùng...

Trẻ em, phụ nữ mang thai và cho con bú là những đối tuợng có nhu cầu kẽm cao nhất. Trẻ nhỏ, trẻ lứa tuổi học đường, trẻ sinh non, trẻ không đuợc bú mẹ, trẻ suy dinh dưỡng thấp còi, trẻ hay mắc bệnh nhiễm trùng... là những đối tượng bị thiếu kẽm.

Thiếu kẽm sẽ làm cho trẻ bị biếng ăn, chậm lớn, giảm sức đề kháng hay mắc các bệnh nhiễm trùng. Kẽm có nhiều trong các loại thực phẩm: hàu, sò, củ cải, thịt nạc, ngũ cốc thô, đậu Hà Lan, đậu nành, lòng đỏ trứng gà...

- Vitamin C: có tác dụng giúp cho cơ thể chống oxy hóa, tham gia vào nhiều hoạt động sống quan trọng của cơ thể như quá trình hình thành collagen, kích thích ruột non hấp thụ sắt. Thiếu vitamin C sẽ dẫn đến hiện tượng sưng nướu răng, dễ chảy máu, dễ mắc bệnh, trẻ mệt mỏi khi hoạt động. Vitamin C có nhiều trong: cam, quýt, bưởi, ổi chín, rau cải, rau muống, rau ngót, cà chua...

- Vitamin D và canxi: có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành, phát triển xương và răng. Thiếu vitamin D và canxi sẽ làm cho trẻ chậm mọc răng, ngủ không yên giấc, hay vặn mình, ra nhiều mồ hôi trộm, nhất là mồ hôi đầu. Canxi có nhiều trong: tôm, cua, trai, ốc. Vitamin D được cung cấp chủ yếu qua việc tiếp xúc với ánh nắng và các thực phẩm như: dầu cá, trứng, gan...

- Vitamin nhóm B (B1,B2,B6,B12,B9): có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng, tạo máu và hỗ trợ hệ thần kinh khỏe mạnh. Khi thiếu vitamin nhóm B sẽ dẫn đến phù, da tay chân nóng và dễ viêm, rối loạn tiêu hóa, chán ăn, tinh thần không phấn chấn. Vitamin nhóm B có nhiều trong gạo lứt, các loại đậu, thịt gà, rau lá xanh thẫm, chuối, sữa, pho mát.

- Các chất xơ: gồm nhiều loại khác nhau như: nhóm các chất xơ hòa tan hay còn gọi là xơ vi thể, xơ hoạt hóa, chúng có tác dụng kích hoạt tế bào, thải độc, kháng gốc tự do, tham gia vào nhiều quá trình chuyển hóa trong cơ thể; nhóm các chất xơ không hòa tan hay còn gọi là xơ đại thể, đây là nhóm chất xơ rất quan trọng trong quá trình tiêu hóa, tạo phân, chống táo bón và điều chỉnh các rối loạn trên đường tiêu hóa.

Vi chất dinh dưỡng là những chất không tự sinh ra trong cơ thể nên rất cần được bổ sung thường xuyên cho trẻ từ các loại thực phẩm và các vi chất tổng hợp.

Nguyên nhân gây thiếu vi chất dinh dưỡng

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ là do trẻ mắc các bệnh đường tiêu hóa khiến quá trình hấp thu vi chất dinh dưỡng bị ảnh hưởng hoặc những trẻ có hệ miễn dịch kém hay trẻ bị mắc bệnh khiến ăn uống không ngon miệng, gây chán ăn dẫn tới thiếu chất. Ngoài ra, tình trạng thiếu vi chất còn gặp ở những trẻ bị nhiễm ký sinh trùng (giun, sán). Bên cạnh đó, trẻ thiếu vi chất dinh dưỡng còn do khẩu phần ăn kém đa dạng, chưa đáp ứng đủ nhu cầu khuyến nghị các vi chất dinh dưỡng.

Bổ sung vi chất dinh dưỡng an toàn

Vi chất dinh dưỡng rất cần thiết cho sự sống còn của cơ thể, vì vậy để giải quyết được tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng trước hết cha mẹ cần phải hiểu đúng tầm quan trọng cũng như nhu cầu của vi chất dinh dưỡng đối với cơ thể trẻ. Đặc biệt chú ý chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ ngay từ khi còn trong bụng mẹ tới 24 tháng đầu đời. Cải thiện bữa ăn hàng ngày có sử dụng muối Iốt với đầy đủ 04 nhóm thực phẩm: Protein, Lipid, Glucid, Khoáng chất và các nhóm Vitamin.

Để phòng thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ, Viện Dinh Dưỡng khuyến cáo như sau:

1. Sử dụng đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm cho bữa ăn hàng ngày; khuyến khích lựa chọn thực phẩm có tăng cường vi chất dinh dưỡng.

2. Cho trẻ bú sớm, nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu và tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn.

3. Sử dụng các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng cho bữa ăn bổ sung của trẻ. Thêm mỡ hoặc dầu để tăng hấp thu Vitamin A, Vitamin D.

4. Cho trẻ trong độ tuổi uống Vitamin A liều cao 2 lần/ năm, bà mẹ sau sinh trong vòng một tháng uống một liều Vitamin A.

5. Trẻ từ 24 đến 60 tháng tuổi uống thuốc tẩy giun 2 lần/ năm. Thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường phòng chống nhiễm giun.

6. Phụ nữ tuổi sinh đẻ, phụ nữ có thai cần uống viên sắt/axit folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn.

Bảo An