Một trong những nguyên nhân chính khiến trẻ nhỏ dễ bị viêm đường hô hấp, đặc biệt khi thời tiết giao mùa là do hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, chưa bảo vệ được cơ thể trước các tác nhân gây bệnh. Bệnh thường xuất hiện vào thời điểm giao mùa, đặc biệt là mùa thu - đông hoặc xuân - hè (từ tháng 10 đến tháng 3 hàng năm). Khi bị viêm đường hô hấp, trẻ sẽ dễ bị ho, ngứa mũi, chảy mũi, hắt hơi, sốt, đau họng, đôi khi đau tai. Ngoài ra, trẻ còn xuất hiện các triệu chứng ngoài đường hô hấp như: tiêu chảy, nôn, đỏ mắt, mắt tèm nhèm,... Nói chung, các triệu chứng của viêm đường hô hấp ở trẻ nhỏ rất đa dạng và phong phú. Triệu chứng này thường kéo dài 1-2 tuần là khỏi, nhưng nếu không được chăm sóc, theo dõi cũng như điều trị đúng và kịp thời, bệnh dễ tiến triển nặng dẫn đến những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng của trẻ. Do đó cha mẹ cần theo dõi, để ý con thường xuyên để phát hiện bệnh sớm và có hướng cải thiện kịp thời. Bên cạnh đó, nhiều phụ huynh mắc sai lầm trong việc chăm sóc trẻ bị bệnh đường hô hấp, rất phổ biến là tình trạng tự ý cho con uống kháng sinh vô tội vạ hoặc dùng lại đơn thuốc cũ. Kể cả khi trẻ ho từng tiếng nhưng không sốt, hoặc trẻ sổ mũi nhưng nước mũi trong, bố mẹ đã cho con uống kháng sinh ngay mà không đưa đi khám bệnh, vô tình làm hại sức khỏe con. Khi trẻ bị viêm đường hô hấp cần phải xác định rõ nguyên nhân do vi rút hay vi khuẩn. Đối với trường hợp viêm đường hô hấp do vi rút, không nên dùng kháng sinh tùy tiện, có thể làm giảm dần sức đề kháng, làm tăng men gan, gây táo bón, tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa vì kháng sinh tiêu diệt các vi khuẩn có lợi trong cơ thể. Việc tự ý dùng kháng sinh cũng là nguyên nhân khiến tình trạng viêm đường hô hấp của trẻ diễn biến nặng hơn. Rất nhiều trường hợp vì không được điều trị kịp thời, bệnh tiến triển từ viêm đường hô hấp trên thành viêm đường hô hấp dưới với những triệu chứng như: khó thở, thở nhanh, thở rít, viêm phế quản, viêm tiểu phế quản, viêm phổi...

Viêm đường hô hấp là nhiễm trùng của đường thở từ tai, mũi, họng cho đến các đường dẫn khí khác (thanh quản, khí quản, phế quản…). Viêm đường hô hấp được chia làm 2 loại là viêm đường hô hấp trên (viêm tai giữa, viêm mũi xoang, viêm họng, thanh quản…) và đường hô hấp dưới (viêm khí quản, viêm phế quản, viêm phế quản phổi…).

Bệnh đường hô hấp trên có thể gây ra bởi vi rút, vi khuẩn, bụi, khí độc, nấm mốc... Bệnh thường khởi phát bởi một loại vi rút trước đó, sau đó bội nhiễm vi khuẩn, gây nên tình trạng viêm họng và nhiễm trùng đường hô hấp trên. Ngoài ra, vẫn có một số yếu tố nguy cơ khác làm gia tăng khả năng xâm nhập của vi rút, vi khuẩn gây bệnh như:

- Lứa tuổi và tình trạng sức khỏe của trẻ: Trẻ nhỏ đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ dưới 1 tuổi, trẻ sinh non tháng, trẻ có thể trạng suy dinh dưỡng, còi xương hoặc trẻ bị suy giảm miễn dịch.

- Môi trường sống: Trẻ sống trong môi trường ẩm thấp, điều kiện vệ sinh kém, trẻ nằm phòng điều hòa với nhiệt độ thấp khiến mũi họng bị khô dẫn đến viêm, nguy cơ mắc bệnh viêm đường hô hấp trên ở trẻ em sẽ tăng cao hơn khi thời tiết thay đổi.

Các biểu hiện lâm sàng của viêm đường hô hấp cấp ở trẻ em rất đa dạng và ở nhiều mức độ khác nhau. Thông thường, trẻ bắt đầu với các triệu chứng ho, sốt, chảy mũi, nghẹt mũi, thở nhanh, cánh mũi phập phồng, nặng hơn nữa là nhìn thấy lồng ngực bị rút lõm trong khi thở vào, thở rít, tím tái. Nếu không được xử trí kịp thời trẻ có thể hôn mê, co giật… thậm chí có thể gây tử vong cho trẻ.

Để phòng bệnh cho trẻ, cha mẹ cần chú ý việc giữ ấm cơ thể cho trẻ đúng cách. Khi thời tiết trở lạnh, cha mẹ lưu ý giữ ấm cho trẻ bằng cách cho trẻ mặc đủ ấm, phù hợp với mức độ lạnh bên ngoài. Mặc thêm áo ấm, mũ len, mang thêm bao tay, tất, khăn, đeo khẩu trang khi ra đường, đội mũ kín tai, sử dụng nước ấm...

Trẻ cần được ăn uống đầy đủ, nhất là những trẻ còn trong độ tuổi bú mẹ. Dinh dưỡng đầy đủ đóng vai trò quan trọng với miễn dịch chung cho trẻ. Một số vi chất thiết yếu trong cơ thể như vitamin, khoáng chất không thể thiếu để giúp hệ miễn dịch của trẻ hoạt động một cách bình thường. Do đó, cha mẹ cần phải bổ sung đầy đủ các dưỡng chất thiết yếu cho trẻ trong một chế độ ăn cân đối. Đặc biệt là cho trẻ tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch hẹn giúp tăng cường miễn dịch tự nhiên của cơ thể trước vi khuẩn, vi rút gây bệnh.

Bên cạnh đó cần chú ý cho trẻ uống đủ nước, nhiều khi trẻ không khát, nhưng thật ra vẫn cần đủ lượng nước. Nếu trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, khỏe mạnh bệnh sẽ rất khó tấn công.

Ngoài những biện pháp đặc hiệu kể trên, rửa tay cũng là 1 trong những cách hữu hiệu để phòng chống các bệnh hô hấp nói chung, đặc biệt là viêm tiểu phế quản và viêm phổi. Tuy là bệnh đường hô hấp nhưng đường lây quan trọng của các bệnh này là qua trung gian bàn tay nhiễm bẩn. Do đó, cần cho trẻ rửa tay bằng xà phòng trước và sau khi ăn, hoặc sau khi tiếp xúc với các bề mặt có nguy cơ nhiễm khuẩn. Mặt khác, cần tránh để trẻ tiếp xúc gần với người lớn hay trẻ khác đang cảm ho - dù chỉ là cảm ho thông thường. Vi rút gây bệnh viêm phế quản, viêm phổi là loại vi rút có khả năng lây lan cao và gây bệnh cho mọi người. Tuy nhiên, nếu trẻ lớn và người lớn nhiễm vi rút này chỉ có biểu hiện của cảm ho thông thường, nhưng sẽ là nguồn lây bệnh quan trọng cho trẻ nhỏ. Trong khi trẻ dưới 2 tuổi nhiễm vi rút này sẽ bị viêm tiểu phế quản, viêm phế quản hoặc viêm phổi. Ở trẻ càng nhỏ thì bệnh càng nặng.

Do vậy, các bậc cha mẹ cần có những kiến thức khoa học để nhận biết bệnh đường hô hấp ở trẻ, từ đó có thể chăm sóc con đúng cách, khi trẻ có các dấu hiệu của bệnh như: sốt, ho, phụ huynh không tự ý mua thuốc về tự điều trị. Hãy cho trẻ đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời.

Bảo An